Ուշ միջնադարում ծանր հարված կրեց հայ վաճառականությունը՝ կապված պարսկաթուրքական պատերազմների հետևանքով երկրի ավերման, տնտեսական կյանքի լճացման և անկման հետ։ Վիճակը քիչ թե շատ փոփոխվեց Հայաստանում միայն XVII դարի առաջին կեսին, երբ զգալիորեն ընդլայնվեց երկրի ներքին շուկան և աշխուժացավ տարանցիկ առևտուրը։ Սակայն հայ վաճառականությունը մեծ հաջողությունների հասավ գաղթավայրերում՝ Նոր Ջուղայում, Հնդկաստանում, Կոստանդնուպոլսում, Ռուսաստանում և Արևմտյան Եվրոպայի երկրներում։ Աստիճանաբար մեծացավ և ամրապնդվեց հայ առևտրական կապիտալը։ Հայ վաճառականներն սկսեցին կարևոր դեր խաղալ Արևելք և Արևմուտք առևտրական հարաբերություններում, հաջողությամբ ծավալել ծովային առևտրուր՝ փաստորեն ստեղծելով հայ առևտրական նավատորմ։ Նրանք հաջողությամբ մրցակցում էին օտար առևտրականների հետ։