Նոր շրջանում գոյատևում էին Սոֆիայի, Ռուսչուկի, Պլովդիվի և այլ վայրերի հայկական համայնքները։ Բուլղարիայի հայկական գաղութների կացությունը փոխվեց 19-րդ դարի կեսերից։ Ղրիմի պատերազմից հետո արևմտահայ ստվար զանգվածներ գաղթեցին Բուլղարիա։ Դրա շնորհիվ աշխուժացան գաղթօջախները։ Բուլղարահայերի զգալի մասը զբաղվում էր արհեստագործությամբ, մասնավորապես ոսկերչությամբ, պղնձագործությամբ, կաշեգործությամբ, մանածագործությամբ։ Նրանք մասնակցում էին Արևմտյան Եվրոպայի, Ռուսաստանի և Մերձավոր Արևելքի երկրների հետ կատարվող առևտրին։ 19-րդ դարի կեսին հայ բնակչությունը շատ ստվար էր, իսկ դարի վերջին հասնում էր 30 հազարի։ 1877-1878 թթ. ռուս-թուրքական պատերազմից հետո Բուլղարիան ազատագրվեց թուրքական լծից և ինքնուրույն զարգացման ուղի բռնեց։ Դա նպաստեց նաև հայ համայնքների բարգավաճմանը։ Նրանք օգտվում էին երկրում հաստատված օրենսդրական իրավունքներից ու ազատությունից։ 1912թ. պատերազմին, որը բալկանյան ժողովուրդները մղում էին թուրքերի դեմ, մասնակցեցին նաև հայերը։ Բուլղարիայում գտնվող ժողովրդական հերոս Անդրանիկը կամավորական վաշտով մասնակցեց ռազմական գործողություններին։ Վաշտի կազմակերպման և մարտական գործողությունների ղեկավարներից էր Գարեգին Նժդեհը։ Բուլղարահայ համայնքը երկարակյաց հայ գաղութներից է։ Այն, թեկուզև հյուծված, բայց գոյատևում է մինչև այժմ։
| 
