Հայ ժողովուրդը ինչպես թիկունքում, այնպես էլ ռազմաճակատում գործեց հերոսաբար։ Առաջնահերթ խնդիր էր տնտեսության վերակառուցումը պատերազմի պահանջներին համապատասխան։ Պատերազմի ընթացքում Հայաստանը երկրին մատակարարում էր կաուչուկ, որի արտադրությունն ավելացավ 5 անգամ, պղինձ, կարբիդ և ռազմական կարիքների համար անհրաժեշտ այլ արտադրատեսակներ։ Յուրացվեց զենքի ու զինամթերքի որոշ տեսակների արտադրությունը, ինչպես՝ ականանետ, հրացաններ, նռնակներ, ականներ, պայթուցիկ նյութեր։ Երևան էվակուացված գործարաններից մեկում վերանորոգվում էին ինքնաթիռներ, արտադրվում դրանց մասեր։ Արդյունաբերության մյուս ճյուղերը ևս սպասարկում էին բանակին։ Կառուցվեցին ավտոդողերի (Երևան), ծծմբաթթվի (Ալավերդի) և այլ գործարաններ։ Մեծ լարումով էր աշխատում երկաթուղային տրանսպորտը՝ ռազմաճակատ հասցնելով ամենատարբեր բեռներ։ Ռազմաճակատ մեկնած գյուղի աշխատավորներին փոխարինեցին կանայք, տարեցները, նաև շատ անչափահասներ։ Ըստ պատերազմի պահանջների իր գործունեությունը վերակառուցեց Հայաստանի մտավորականությունը՝ գրականության, արվեստի, գիտության գործիչները։ ժողովրդի և ռազմիկների՝ հայրենասիրության, թշնամու դեմ ատելության ոգով դաստիարակությունը դարձավ նրանց աշխատանքի առանցքը։ Գիտության զարգացմանը մեծապես նպաստեց ահեղ պատերազմի ժամանակ՝ 1943թ. Հայկական ԽՍՀ գիտությունների ակադեմիայի կազմակերպումը։ Հայ ժողովուրդը հատուկ նամակով դիմեց ռազմի դաշտում գտնվող իր զավակներին՝ նվիրումով մարտնչելու ԽՍՀՄ-ի, որպես ընդհանուր հայրենիքի, ազատության ու անկախության համար։ Թշնամու դեմ պայքարի կազմակերպմանն ակտիվորեն մասնակցեց նաև հայոց եկեղեցին՝ թե՛ հոգևոր-բարոյական, թե՛ նյութական միջոցներով։ Ընդ որում, պատերազմական պայմանների բերումով փոխվեց խորհրդային իշխանության վերաբերմունքը հայ եկեղեցու նկատմամբ։ Այն դարձավ մեղմ ու հանդուրժող։ Ավելին, 1945թ. ապրիլի 19-ին ԽՍՀՄ կառավարության ղեկավար Ի. Ստալինը Մոսկվայում ընդունեց Ամենայն հայոց կաթողիկոսի տեղապահ Գևորգ արքեպիսկոպոս Չորեքչյանին, որը առաջադրեց լուծման կարոտ ազգային հարցեր՝ հայկական հողերի պահանջը, սփյուռքահայերի վերադարձի թույլտվությունը և այլն։
| 
