Վոլֆգանգ Ամադեուս Մոցարտ (գերմ. {{{1}}} Wolfgang Amadeus Mozart) (հունվար 27, 1756 - դեկտեմբեր 5, 1791) Եվրոպական դասական երաժտության կոմպոզիտոր: 600-ից ավելի գործ է գրել իր կյանքի ընթացքում: Նա նաև աշխարհի, բոլոր ժամանակների ամենանշանավոր Եվրոպական երաժիշտներից մեկն է, իսկ նրա գործերը այսօր լայնորեն կատարվում են դասական երաժշտության համերգների ընթացքում:

Կենսագրությունը

Մոցարտը ծնվել է 1756թ. հունվարի 27-ին Զալցբուրգում, որն այնժամանակ Զլասբուգյան արքեպիսկոպոսության մայրաքաղաքն էր (այժմ այդ քաղաքը գտնվում է Ավստրիայի տարածքում): Ծննդդյան երկրորդ օրը մկրտվել է: Մկրտության գրքում զետեղված գրությունը տալիս է նրա անունը լատիներեն որպես` Johannes Chrysostomus Wolfgangus Theophilus (Gottlieb) Mozart: Այդ անուններից առաջին երկուսը տրվել են ի պատիվ սբ. Հովհան Ոսկեբերանի և չէին օգտագործվում առօրյա կյանքում, չորրորդը Մոցարտի կյանքի ընթացքում փոփոխվում էր (լատիներեն` Amadeus, գերմաներեն` Gottlieb, իտալերեն` Amadeo, ինչը նշանակում է „Աստծո սիրեցյալը": Ինքը Մոցարտը գերադասում էր, որ իրեն անվանեն Վոլֆգանգ:

Մոցարտի երաժշտական ընդունակություններն ի հայտ եկան շատ վաղ տարիքում, երբ լրացել էր նրա երեք տարեկանը: Նրա հայրը` Լեոպոլդ Մոցարտը եվրոպական առաջատար մանկավարժների թվին էր պատկանում: Նա սովորեցրեց Վոլֆգանգին կլավեսին, ջութակ և երգեհոն նվագելու հիմունքներին: Ուսուցման նպատակներին էին ծառայում և եվրոպական մայրաքաղաքներ իր որդու և դստեր հետ կատարած ճանապարհորդությունները: Լոնդոնում փոքր Մոցարտը գիտակազ հետազոտությունների առարկա էր, իսկ Հոլանդիայում, որտեղ պահքի ժամանակ խստիվ արգելվում էր երաժշտություն կատարել, Մոցարտի համար բացառություն արվեց:

1762թ. Մոցարտի հայրը իր որդու և դստեր հետ իրականացրեց ճանապարհորդություն Մյունխեն և Վիեննա, իսկ այնուհետև Գերմանիայի այլ քաղաքներ, Փարիզ, Լոնդոն, Հոլլանդիա, Շվեյցարիա: Ամենուրեք Մոցարտը զարմանք և խանդավառություն էր հարուցում, հաղթող դուրս գալով իրեն առաջարկվող դժվարին երաժշտական ստուգատեսներից: 1763թ. Փարիզում հրատարակվեցին ջութակի և կլավեսինի համար Մոցարտի առաջին սոնատները: 1766 -1769 թթ. ապրելով Զալցբուրգում և Վիեննայում Մոցարտն ուսումնասիրում է հռչակաբվոր երգահաններ Հենդելի, Ստրադլլայի, Կարիսսիմիի, Դուրանտեի ստեղծագործությունները, ապագա կայսր Հովսեփ 2-ի պատվերով մի քանի շաբաթվա ընթացքում գրում է «Թվացյալ պարզամիտը» (итал. La Finta semplice), սակայն իտալական թատրոնի անդամները, որոնց փոխանցվեց 12-ամյա երգահանի ստեղծագործությունը, չցանկացան կատարել այն և նրանց ինտրիգներն այնքան ուժեղ էին, որ Մոցարտի հայրը չհամարձակվեց պնդել օպերայի կատարման վրա:

1770—1774 թթ. Մոցարտը անցկացնում է Իտալիայում: 1771 թ. Միլանում բեմադրվում է Մոցարտի «Միհրդատ, Պոնտոսի թագավորը» (իտալերեն` Mitridate, Re di Ponto) օպերան, որը մեծ խանդավառությամբ է ընդունվում հանդիսատեսի կողմից: Նույն հաջողությամբ է անցնում և նրա երկրորդ իտալական օպերա` «Լուցիո Սուլլայի» (Lucio Sulla,1772) բեմադրությունը: Զալցբուրգի համար Մոցարտը գրում է «Սկիպիոնի քունը» (իտալերեն` Il sogno di Scipione) օպերան (1772), Մյունխենի համար` «Չքնաղ այգեպանուհին» (La bella finta Giardiniera) օպերան, 2 ժամերգություն, օֆֆերտորիում (1774): 17 տարեկանը թևակոխելու պահին նրա ստեղծագործությունների մեջ հաշվվում էր արդեն 4 օպերա, 13 սիմֆոնիա, 24 սոնատ և բազմաթիվ այլ ստեծագործություններ:

1775—1780 թթ. չնայած նյութական ապահովություն գտնելու փնտրտուքներին, Մյունխեն, Մանհեյմ և Փարիզ կատարած անպտուղ ճանապարհորդությանը, մոր կորստին, Մոցարտը գրում է 6 դաշնամուրային սոնատ, սրինգի և տավիղի համար համերգը, № 31 D-dur «Փարիզյան» մեծ սիմֆոնիան, հոգևոր խմբերգեր, բալետային համարներ:

1779թ. մոցարտը ստանում է արքունի երգեհոնահարի տեղը: 1781թ, հունվարի 26-ին մեծ Մյունխենում հաջողությամբ բեմադրվում է Մոցարտի «Իդոմենեոս» օպերան, որը համարվում է իտալական opera-seria ժանրի գլուխգործոցներից մեկը և այսօր էլ չի իջնում օպերային թատրոնների բեմերից: Յուրաքանչյուր նոր օպերայով Մոցարտի ստեղծագործական հանճարը ավելի ու ավելի էր ի հայտ գալիս: «Առևանգում հարեմից» ( գերմաներեն` Die Entführung aus dem Serail) օպերան` գրված կայսր Հովսեփ 2-ի հանձնարարությամբ 1782թ. լավ ընդունելության արժանացավ Վիեննայում և շուտով մեծ տարածում գտավ Գերմանիայում: Նույն 1782թ. Մոցարտը տեղափոխվում է Վիեննա, որտեղ և ամուսնանում է Կոնստանցիա Վեբերի հետ:

Վիեննայում Մոցարտը հանդես էր գալիս համերգներով, երաժշտության մասնավոր դասեր էր տալիս, ստեղծագործում: 1783—1785 թթ. ստեղծվում են 6 հայտնի լարային քառյակները, որոնք Մոցարտը ձոնում է իր ժամանակակից համբավավոր երգահան Հայդնին: 1786 թվականին գրում է «Ֆիգարոյի ամուսնությունը» օպերան, որը ապշեցնում է իր ձևի վարպետությամբ, երաժշտական բնութագրության կատարելությամբ, անսպառ ներշնչմամբ: Վիեննայում «Ֆիգարոյի ամուսնությունը» գրեթե աննկատ անցավ, սակայն Պրահայում այն ապշեցուցիչ հաջողություն է ունենում, ինչը ստիպում է թատրոնի տնօրենին Մոցարտին նոր օպերա պատվիրել: Մյուս տարի (1787) Մոցարտը Պրահայի համար գրում է «Դոն Ժուան» օպերան, որը էլ ավելի ջերմ ընդունելության է արժանանում:

1787թ. Մոցարտին շնորհվեց արքունի երգահանի պաշտոնը 800 ֆլորին ռոճիկով: 1788թ. Մոցարտը գրում է իր երեք ամենահայտնի սիմֆոնիաները` № 39 մի բեմոլ մաժոր (KV 543), № 40 սոլ մինոր (KV 550) և № 41 դո մաժոր «Յուպիտեր» (KV 551):

1790թ. բեմադրվում է «Նրանք բոլորն էլ նույնն են» (Cosi fan tutte), իսկ 1791թ., Լեոպոլդ 2-րդ կայսեր թագադրության առիթով, «Տիտոսի ողորմածությունը» (La Clemenza di Tito) օպերաները: 1791թ. վերջերին ջերմ ընդունելության է արժանանում Վիեննայում բեմադրված «Կախարդական սրինգ» օպերան:

1791թ. վերջերին մինչև իր մահը Մոցարտն աշխատում է «Ռեքվիեմ»-ի վրա (KV 626), որը սակայն չի հասցնում ավարտել: Մոցարտը մահացել է 1791թ. դեկտեմբերի 5-ին, հնարավոր է, երիկամային վարակից, (թեև առ այսօր մահվան պատճառը վեճեր է հարուցում, հայտնի վարկածով Մոցարտին թույնել է նրան ժամանակակից երգահան Անտոնիո Սալիերին): Մոցարտը թաղվել է Սմ. Մարկոսի գերեզմանատանը ընդհանուր գերեզմանի մեջ, ուստի թաղման ճիշտ տեղը այսօր անհայտ է:

Ստեղծագործությունները

Օպերաները

    * Առաջին պատվիրանի պարտքը (Die Schuldigkeit des ersten Gebotes), 1767
    * Ապոլոն և Գիացինտ (Apollo et Hyacinthus), 1767
    * Բաստիեն և Բաստիենա (Bastien und Bastienne), 1768
    * Թվացյալ պարզամիտը (La finta semplice), 1768
    * Միհրդատ, Պոնտոսի արքան (Mitridate, re di Ponto), 1770
    * Ասկանիոսը Ալբայում (Ascanio in Alba), 1771
    * Ազատագրված Բետիղուան (Betulia Liberata), 1771 — օրատորիա
    * Սկիպիոնի քունը (Il sogno di Scipione), 1772. Опера-серенада (пастораль)
    * Լուկիոս Սուլլա (Lucio Silla), 1772. Опера-сериа
    * Թամոս, Եգիպտոսի արքան (Thamos, König in Ägypten), 1773, 1775
    * Թվացյալ այգեպանուհին (La finta giardiniera), 1774-5
    * Հովիվ-արքան (Il Re Pastore), 1775
    * Զաիդե (Zaide), 1779
    * Իդոմենեոս, Կրետեի արքան (Idomeneo), 1781
    * Առևանգում հարեմից (Die Entführung aus dem Serail), 1782
    * Կահիրեյի սագը (L’oca del Cairo), 1783
    * Խաբված ամուսինը (Lo sposo deluso), 1786- անավարտ
    * Թատրոնի տնօրենը (Der Schauspieldirektor), 1786- անավարտ
    * Ֆիգարոյի ամուսնությունը (Le nozze di Figaro), 1786
    * Դոն Ժուան (Don Giovanni), 1787
    * Նրանք բոլորն էլ նույնանման են վարվում (Così fan tutte), 1789
    * Տիտոսի ողորմածությունը (La clemenza di Tito), 1791
    * Կախարդական սրինգ (Die Zauberflöte), 1791