Բանաստեղծություններ
Եղիշե Չարենց (Եղիշե Աբգարի Սողոմոնյան, 1897, մարտ 1 (նոր տոմարով՝ մարտ 13)- 1937, նոյեմբերի 27) - հայ բանաստեղծ:
Գրական անունը
Չարենցը Գուրգեն Մահարուն պատմել է, թե Կարս էր եկել Չարենց ազգանունով մի բժիշկ, որի ցուցատախտակի «Չարենց» մակագրությունն էլ վերցրել է: Պատանեկան տարիների մտերիմները այլ բացատրություններ էլ են տալիս: Ըստ Կարինե Քոթանճյանի՝ բանաստեղծը Չարենց է մկրտվել, որովհետև մանկուց եղել է չար երեխա: Նրան այնքան են չար ասել, որ Չարենց էլ մնացել է: Իսկ Անուշավան Ջիդեջյանը (Վիվան) բանաստեղծի կողմից վկայել է, որ Չարենց անունն առաջացել է Ալեքսանդր Պուշկինի «Անչար» ոտանավորի հնչունական տեղաշարժերի հետևանքով:
Ծննդավայր Կարսը Չարենցի ստեղծագործությունների մատենագրությունը
* Երեգ երգ տխրադալուկ աղջկան (բանաստեղծություններ), Ղարս, 1914, 8 էջ:
* Կապուտաչյա հայրենիք (պոեմ), Թիֆլիս, 1915, 18 էջ:
* Դանթեական առասպել (պոեմ), Թիֆլիս, 1916, 64 էջ:
* Ծիածանը (բանաստեղծություններ), Մոսկվա, 1917, 64 էջ:
* Սոմա (նոր վեդյան պոեմ), Թիֆլիս, 1918, 16 էջ:
* Ամբոխները խելագարված (պոեմ), Թիֆլիս, 1919, 16 էջ:
* Բոլորին, բոլորին, բոլորին (երեք ռադիոպոեմ), Ե., 1920, 24 էջ:
* Երկերի ժողովածու, հատոր 1, (բանաստեղծություններ), Մոսկվա, 1922, 336 էջ:
* Երկերի ժողովածու, հատոր 2, (էպիքական պոեմներ), Մոսկվա, 1922, 282 էջ:
* Պոեզոզուռնա, (բանաստեղծություններ), Մոսկվա, 1922, 32 էջ:
* Ռոմանս անսեր, Մոսկվա, 1922, 23 էջ:
* Կապկազ թամաշա (պոեմ), Թիֆլիս, 1923, 46 էջ:
* Պոեմներ, Կ. Պոլիս, 1923, 239 էջ:
* Կոմալմանախ (բանաստեղծություններ), Մոսկվա, 1924, 60 էջ:
* Մաճկալ Սաքոյի պատմությունը (պոեմ), Ե., Պետհրատ, 1924, 24 էջ:
* Մաճկալ Սաքոյի պատմությունը, Ե., Պետհրատ, 1924, 24 էջ:
* Ստամբոլ (պոեմ), Կ. Պոլիս, 1924, 14 էջ:
* Երեք փոքրիկ պոեմ «Լենին» շարքից, Բեռլին, 1925, 34 էջ:
* Մյուր դե Ֆեդերե (կոմունարների պատը Փարիզում, պոեմ), Ե., Պետհրատ, 1925, 59 էջ:
* Լենինն ու Ալին, Ե., Պետհրատ, 1925, 14 էջ:
* Երկիր Նաիրի (վեպ), Ե., Պետհրատ, 1926, 223 էջ:
* Հիշողություններ Երևանի ուղղիչ տնից, Թիֆլիս, 1927, 288 էջ:
* Ժողովածու պոեմների, Թիֆլիս, 1927, 186 էջ:
* Ռուբայաթ (քառյակներ), Թիֆլիս, 1927, 45 էջ:
* Չորս բալլադ, Մոսկվա, 1929, 34 էջ:
* Էպիքական լուսաբաց, Ե., Պետհրատ, 1930, 138 էջ:
* Երկեր, Ե., Պետհրատ, 1932, 445 էջ:
* Գիրք ճանապարհի, Ե., Պետհրատ, 1934, 318 էջ:
* Բորիս Ձնելաձե: Բալլադ գնդապետ Տոմսոնի, կոմերիտ տղի և գործադուլի մասին, Ե., Պետհրատ, 1934, 41 էջ: * Երկիր Նաիրի, Ե., Պետհրատ, 1934, 268 էջ:
* Մաճկալ Սաքոյի պատմությունը, Ե., Պետհրատ, 1936, 20 էջ:
* Պոեմներ, Ե., Պետհրատ, 1936, 243 էջ:
* Դանթեական առասպել, Բեյրութ, 1945, 48 էջ:
* Գիրք ճանապարհի (հատընտիր), Հալեպ, տպարան «Անի», 1946, 28 էջ:
* Գիրք ճանապարհի, Բեյրութ, 1950, 317 էջ:
* Հատընտիր, Բեյրութ, 1953, 102 էջ:
* Գիրք ճանապարհի, Հալեպ, տպարան «Արևելք, 1954, 253 էջ:
* Ընտիր երկեր, Ե., Հայպետհրատ, 1954, 619 էջ:
* Լենին (պոեմներ և բանաստեղծություններ), Ե., Հայպետհրատ, 1954, 48 էջ:
* Ամբոխները խելագարված, Բեյրութ, 1954, 16 էջ:
* Ընտիր երկեր, Ե., Հայպետհրատ, 1955, 484 էջ:
* Եղիշե Չարենցի ամբողջական գործը, հատոր 1 (բանաստեղծություններ), Բեյրութ, 1955, 432 էջ:
* Ընտիր երկեր, Ե., Հայպետհրատ, 1957, 358 էջ:
* Գրականության մասին (հոդվածներ, նամակներ, ճառեր), Ե., ՀՍՍՀ ԳԱ, 1957, 218 էջ:
* Գիրք ճանապարհի, Հալեպ, 1959, 254 էջ:
* Գիրք ճանապարհի, Բեյրութ, 1959, 318 էջ:
* Խմբապետ Շավարշը, Ե., Հայպետհրատ, 1961, 26 էջ:
* Երկերի ժողովածու 6 հատորով, հատոր 1, Ե., ՀՍՍՀ ԳԱ, 1962, 392 էջ:
* Երկերի ժողովածու 6 հատորով, հատոր 2, Ե., ՀՍՍՀ ԳԱ, 1963, 399 էջ:
* Երկերի ժողովածու 6 հատորով, հատոր 3, Ե., ՀՍՍՀ ԳԱ, 1964, 375 էջ:
* Երկերի ժողովածու 6 հատորով, հատոր 5, Ե., ՀՍՍՀ ԳԱ, 1966, 649 էջ:
* Պոեմներ, Ե., «Հայաստան», 1966, 184 էջ:
* Ամբոխները խելագարված, Ե., «Հայաստան», 1967, 31 էջ:
* Ես իմ անուշ Հայաստանի (տեքստը հայերեն, ինչպես նաև ԽՍՀՄ ժողովուրդների ու արտասահմանյան 12 լեզուներով), Ե., «Հայաստան», 1967, 29 էջ:
* Քնարերգական, արվեստ քերթության, գիրք իմաստության, տաղեր և խորհուրդներ, երգիծական փրկված պատառիկներ, Ե., «Հայաստան», 1967, 364 էջ:
* Երկերի ժողովածու 6 հատորով, հատոր 6, Ե., ՀՍՍՀ ԳԱ, 1967, 804 էջ:
* Երկերի ժողովածու 6 հատորով, հատոր 4, Ե., ՀՍՍՀ ԳԱ, 1968, 626 էջ:
* Լենինն ու Ալին, Ե.,«Հայաստան», 1969, 39 էջ:
* Կոմիտաս (պոեմ), Ե., «Հայաստան», 1969, 34 էջ:
* Ես իմ անուշ Հայաստանի...(բանաստեղծություններ), Ե., «Հայաստան», 1970, 32 էջ:
* Ընտիր երկեր, Ե., «Հայաստան», 1973, 434 էջ:
* Ամբոխները խելագարված, Ե., «Հայաստան», 1975, 30 էջ:
* Բանաստեղծություններ, պոեմներ, բալլադներ, Ե., «Լույս», 1976, 112 էջ:
* Երկիր Նաիրի, Ե., «Սովետական գրող», 1977, 174 էջ:
* Ընտիր երկեր, Ե., «Սովետական գրող», 1977, 366 էջ:
* «Վերջին Խոսք» կյանքի վերջին տարիներին ստեղծված բանաստեղծությունների ընտրանի, Երևան, 2007, «Հայգիտակ», 328 էջ
Ֆիլմեր
* Եղիշե Չարենց, Հայտնի և Անհայտ Էջեր - Սցենարի հեղինակ և ռեժիսոր Լևոն Մկրտչյան, Ֆիլմի տեքստը կարդում է Սոս Սարգսյանը: Ֆիլմում նկարահանվել են` Արփենիկ Չարենցը, Գևորգ Էմինը, նկարիչ Ռեգինա Ղազարյանը, երգիչ - բանահավաք Հայրիկ Մուրադյանը և իր բանտի ընկեր Մուրադ Ջուլֆիգարովը :Հայկ Վավերագրական Ֆիլմերի Կինոստուդիա - 1987
Չարենցի կատարած թարգմանությունները (ռուսերենից)
* Ս. Մարշակ, Գիքորի երազը (փոխադրություն), Ե., Պետհրատ, 1928, 14 էջ:
* Նիկոլայ Ագնիվցև, Հեքիաթ կոմինտերնի մասին, Ե., Պետհրատ, 1929, 12 էջ:
* Ս. Մարշակ, Գիքորի երազը, Ե., Պետհրատ, 1929, 16 էջ:
* Նիկոլայ Ասեև (Օսեև), Գիշերվա ահը, Ե., Պետհրատ, 1931, 12 էջ:
* Էրիխ Մարիա Ռեմարկ, Արևմտյան ֆրոնտում անփոփոխ է, Ե., Պետհրատ, 1932:
* Մաքսիմ Գորկի, Բանաստեղծություններ և լեգենդներ, Ե., Պետհրատ, 1934, 111 էջ:
* Ալեքսանդր Պուշկին, բանաստեղծություններ, հեքիաթներ (գրքի մեջ մտնող գործերի մի մասը թարգմանել է Չարենցը), Ե., Պետհրատ, 1936, 176 էջ:
* Նիկոլայ Նեկրասով, Բանաստեղծություններ (գրքի մեջ մտնող գրքերի մի մասը թարգմանել է Չարենցը), Ե., Հայպետհրատ, 1962, 108 էջ:
* Մաքսիմ Գորկի, Բանաստեղծություններ և լեգենդներ, Ե., Հայպետհրատ, 1963, 112 էջ:
* Գիքորի երազը (փոխադրություն, ըստ Մարշակի «Գրքույկ գրքույկ մասին» պոեմի), Ե., «Սովետական գրող», 1976, 10 էջ:
Գրականություն Չարենցի և նրա ստեղծագործության մասին
* Նորայր Դաբաղյան, Եղիշե Չարենց, Ե., ՀՍՍՀ ԳԱ, 1954, 144 էջ։
* Հակոբ Սալախյան, Եղիշե Չարենց, Ե., Հայպետհրատ, 1957, 204 էջ։
* Արշալույս Բաբայան, Չարենցը Հոկտեմբերի երգիչ, Ե., ՀՍՍՀ Քաղաքական և գիտական գիտելիքների տարածման ընկերություն, 1958, 37 էջ։
* Արշալույս Բաբայան, Չարենցը և Հոկտեմբերը, Ե., «Հայաստան», 1967, 92 էջ։
* Սուրեն Աղաբաբյան, Եղիշե Չարենց, գիրք 1, Ե., ՀՍՍՀ ԳԱ, 1973, 442 էջ։
* Սուրեն Աղաբաբյան, Եղիշե Չարենց, գիրք 2, Ե., ՀՍՍՀ ԳԱ, 1977, 399 էջ։
* Աշոտ Մարության, Եղիշե Չարենցի չափածոյի լեզուն և ոճը, Ե., «Սովետական գրող», 1979, 200 էջ։ * Գառնիկ Անանյան, Եղիշե Չարենցը և ռուս գրականությունը, Ե., Երևանի համալսարանի հրատարակչություն, 1979, 344 էջ։ * Գառնիկ Անանյան, Չարենցի հետ, Ե.,1980, 156 էջ։
* Գառնիկ Անանյան, Եղիշե Չարենց, Ե., 1987։
|
